【9. 属格②】ブリヤート共和国とアガ地区の学校の卒業生はどこで学ぶのか(Buryad Unen, 2020年8月19日)

今回は属格②です。
2020年8月20日午前　とりあえず本文訳のみ掲載します。

2020年8月27日午前　属格の説明を付け足しました。方針変更もあるので下まで読んでいただけると嬉しいです。

翻訳元：https://burunen.ru/bur/news/society/71150-buryaad-ulasta-aga-toyrogto-urguuli-t-geskhegshed-khaana-urakhab/

ブリヤート共和国とアガ地区の学校の卒業生はどこで学ぶのか/ Буряад Уласта, Ага тойрогто һургуули түгэсхэгшэд хаана һурахаб?

今年普通教育課程を卒業した子どもたちにとって、非常に困難な時代になっている。

Мүнөө жэлдэ дунда һургуулияа түгэсхэжэ байһан үхибүүдтэ ехэ хүндэ саг болоод байна. 

なぜと言えば、国家統一試験(ЕГЭ)が遅れているほか、高等教育機関はデジタル方式で申請と証明書を処理しているためだ。

Юундэб гэ­хэдэ, гүрэнэй нэгэдэмэл шалгалта (ЕГЭ) хожомдуулхаһаа гадна, дээ­дэ һургуулинууд электрон аргаар мэдүүлгэ болон үнэмшэлгэнүүдые абана

今年、普通教育課程を修了した子どもたちにとって、非常に困難な時代となっている。

Мүнөө жэлдэ дунда һургуулияа түгэсхэжэ байһан үхибүүдтэ ехэ хүндэ саг болоод байна.

何故かと言えば、国家統一試験が遅れているほか、高等教育機関はデジタル方式で申請と証明書を処理しているためだ。

Юундэб гэ­хэдэ, гүрэнэй нэгэдэмэл шалгалта (ЕГЭ) хожомдуулхаһаа гадна, дээ­дэ һургуулинууд электрон аргаар мэдүүлгэ болон үнэмшэлгэнүүдые абана.

卒業生が専門分野を選び何を目指すかということに、ブリヤート共和国とアガ地区の教師や生徒たちは関心を寄せている。

Һургуулияа түгэсхэгшэд мэр­гэжэл абахаяа хайшаа зориноб гэжэ Буряад Уласай, Ага тойро­гой багшанарһаа, hурагшадhаа һонирхобобди.

バヤルマ・ダムディノヴァ、ザハーミン[ロシア語：ザカメンスク]地区の女学校学長：

Баярма Дамдинова, Захаа­мин аймагай Yлэгшэнэй дунда һургуулиин захирал:

――私たちの学校は昨年7人の生徒が卒業し、ウラン・ウデの高等教育機関に6人が入学しました。3人は医科単科大学、2人はブリヤート国立農業大学、1人はブリヤート国立大学に。生徒の内1人だけはサンクトペテルブルク市に行きました。

- Манай һургуули нёдондо 7 һурагшад дүүргээд, Улаан-Yдын дээдэ hургуулинуудта зургаани­инь ороо: гурбаниинь - эмнэлгын колледж, хоёрынь - БГСХА, нэгэнь - БГУ. Нэгэл hурагшамнай Санкт- Петербург хото ошоо һэн.

今年私たちの学校は10人卒業し、[訳者注：人生の]広い道に出ている。6人は総合大学に、4人は単科大学か専門学校に入学しようと考えています。1人はブリヤート国立大学の東洋学部で学び、ブリヤート語教師になりたいと考えていて、もしそうでなければ医療従事者になろうとしています。トムスク、ノヴォシビリスク、モスクワなど大都市へ行って学びたいと希望していても、国家統一試験の結果が芳しくないのです。

Байгша ондо манай hургуули 10 хүн дүүргэжэ, үргэн харгыда га­рахаяа байна. Зургааниинь - дээдэ һургуулида, дүрбэниинь – колледж болон техникумдэ орохо һанаатай. Нэгэ хүбүүн БГУ-гай Зүүн зүгэй дээдэ һургуулида һуража, буряад хэлэнэй багша болохо дуратай, бэ­шэнь эмнэлгын мэргэжэл шэлэнхэй. Томск, Новосибирск, Москва гэхэ мэтэ томо хотонууд руу үхибүүднай ошожо һураха хүсэлтэйшье һаа, ЕГЭ шалгалтын дүнгүүдынь багашаг.

ジャルガルマ・チルニノヴァ、アガ・フンヘルの学校の技術科目の教師：

Жаргалма Чирнинова, Агын Хүнхэрэй дунда һургуулиин технологиин багша:

――私たちアガ地区の学校を卒業した生徒たちは全体的に人数が少ないです。今年、私たちの学校に卒業生はいません。2018年には3人卒業し、昨年は4人卒業しました。数年後には遠い都市を目指して入学するようになるでしょう。近年はチタのチタ国立医科大学、ウラン・ウデのブリヤート国立大学、ブリヤート国立農業大学、東シベリア国立技術経営大学、イルクーツクのイルクーツク国立大学、イルクーツク国立農業大学に入学しています。なぜかというと、家から近く、休暇時に帰り、親戚を手伝い、肉やスープを分けるのが容易であると、家族も子供も言っているからです。

- Ага тойрог соомнай hургуули дүүргэгшэд бүхыдөө үсөөн. Мүнөө жэл манай һургуулида түгэсхэгшэд үгы. 2018 ондо 3 үхибүүн дүүргээ hэн, нёдондо - 4. Хэдэн жэлэй саа­на холо хотонууд руу зорижо оро­дог һаа, hүүлэй үедэ Шэтын ЧГМА, Улаан-Yдын БГУ, БГСХА, ВСГУТУ, Эрхүүгэй ИГУ, ИрГАУ ороно. Юундэб гэхэдэ, гэртээ дүтэ, амаралтануудтаа ерэжэ, түрэлхидтөө туһалаад, мяха шүлөө зөөхэдэнь, амар гэжэ гэртэ­хиншье, үхибүүдшье хэлэгшэ.

ジャルガルマ・ラドナエヴァ、ホラムハーン[ロシア語：クルムカン]のアルガタの学校のロシア語と文学科目の教師：

Жаргалма Раднаева, Хурамхаанай Аргатын дунда һургуулиин ород хэлэ ба литературын багша:

――昨年は10人、今年は6人の生徒が私たちの学校を卒業しました。昨年は卒業生の多くはウラン・ウデに、残りはチタとイルクーツク市に進学しました。今年、卒業生はチタ、モスクワ、イルクーツク、クラスノヤルスクなどの都市へ行って学ぶことを希望しています。彼らの大半は医学か技術の学校を選びました。何がいいことかと言えば、私たちの学校の卒業生たちは希望した学校に入れることです。

- Нёдондо - 10, мүнөө жэл 6 һурагшад манай һургуули түгэсхэһэн байна. Нёдондо дүүргэгшэдэй олонхинь Улаан-Yдэдэ, үлөөшэнь – Шэтэ ба Эрхүү хо­тонуудта hуралсалаа үргэлжэлүүлнэ. Мүнөө жэл түгэсхэгшэд Шэтэ, Москва, Иркутск, Красноярск гэхэ мэтэ хотонууд руу ошожо һураха һанаатай. Ехэнхинь эмнэлгын ба техническэ һургуули шэлэнхэй. Юу һайшаалтайб гэхэдэ, манай һургуули түгэсхэгшэд шэлэһэн дуратай һургуулидаа орожо шададаг.

ヴィクトリア・バトロヴァ、ホルムハーン[クルムカン]のバルハンの学校のロシア語と文学科目の教師：

Виктория Баторова, Хурамхаанай Барханай дунда һургуулиин ород хэлэнэй ба литературын багша:

――去年バルハンの学校から15人の生徒が卒業しました。今年は14人です。昨年の卒業生はウラジオストク、サンクト・ペテルブルク、ウラン・ウデの大学に入学しました。全員があらゆる専門を選び、順調に進学していきます。今年、卒業生はエンジニア・技術者、教師、医者などの職に就きたいと希望しています。そうして、試験の結果からどの都市に行くかが明確になります。そうでなくても遠くの都市に行き、それが望ましいと考える子たちです。

- Yнгэрhэн жэлдэ Барханай дун­да һургуули 15 үхибүүд дүүргэhэн hаа, энэ жэлдэ – 14. Нёдондо түгэсхэгшэднай Владивосток, Санкт-Петербург, Улаан-Yдэ хотонуудта дээдэ һургуулинуудта оронхой. Ха­рин хүн бүхэниинь элдэб мэргэжэл шэлэжэ, амжалтатай һуража ябана. Энэ жэл түгэсхэгшэднай инженер-механик, багша, эмшэн гэхэ мэтын мэргэжэлтэй болохо һанаатай. Теэд шалгалтануудайнь дүнһөө ямар хото ошохонь эли болохо. Тиибэшье холын хото ошоо һаа, дуратайнууд байна.

トゥヤナ・ナムジロヴァ、バルガジャン[バルグジン]のバヤンゴルの学校のブリヤート語と文学科目の教師：

Туяна Намжилова, Баргажанай Баянголой дунда һургуулиин буряад хэлэ ба литературын багша:

――バヤンゴルの学校からは去年12人の子どもたちが卒業しました。彼らの内1人はエカテリンブルクに、もう1人は中国に進学しました。残りの生徒はウラン・ウデに残りました。今年の卒業生6人の内4人は高等教育機関に、2人は普通教育課程校に進学します。私たちの学校は、卒業生の多くは東シベリア国立技術経営大学に進学します。医学専門分野も多くの人が選択します。残念なことと言えば、教育分野が選ばれなかったことです。私たちの学校には教師が不足しています。若い教師はいません。

- Баянголой дунда һургуули үнгэрhэн жэлдэ 12 үхибүүд дүүргээ. Тэдэнэй нэгэнь Екатеринбург хотодо һурана, үшөө нэгэнь - Хитад гүрэндэ. Бэшэнь Улаан-Yдэдэ үлэнхэй. Мүнөө жэлэй 6 түгэсхэгшэдэй 4-иинь - дээдэ, 2-ынь дунда һургуулида ороно. Манай һургуули түгэсхэгшэдэй олонхинь ВСГУТУ-да һурана. Эмшэ­нэйшье мэргэжэл олон зон шэлэнэ. Харамтайнь гэхэдэ, багшын мэргэ­жэл шэлэнэгүй. Манай һургуулида багшанар дуталдана. Залуу багша­нар үгы.

ツィジブマ・ガルマジャポヴァ、ヘジェンゲ[キジンガ]の学校の卒業生：

Цыжибма Гармажапова, Хэжэн­гын дунда һургуули түгэсхэгшэ:

――私は9年生の時に歴史で国家試験を受けました。現在は医者になるという希望はおいておき、生物学と化学を目指しています。ブラガヴェシェンスク市の医科大学に入りたいです。友人は結果を見て、都市を選びました。私の試験の結果に希望を持ちたいです。

- Би 9-дэхи ангидаа түүхээр гүрэнэй шалгалта тушаагаа һэм. Мүнөө эмшэн болохоб гэжэ түсэб урдаа табяад, биологи ба хими тушаагааб. Благовещенск хотын эмнэлгын дээдэ һургуулида орохо дуратайб. Нүхэдни дүнгүүдээ хараад, хотонуудые шэлэнэ. Минии шалгал­тануудай дүнгүүд найдал үгэмөөр байна.

子どもたちの素晴らしい先生たちや家族の努力がかなったのです。そのため母校を卒業して、広い道に出た瞳に火をともした子供たち――将来の医者、警察官、記者、通訳、エンジニア、教師、歌手か――その全員に、成功を願い、母や父の教えに従い、故郷の、人々の誇りとなることを願っています。

Yхибүүдэй амжалта багшанарай, гэртэхинэй оролдосын хүсэн болоно ха юм. Тиимэһээ түрэл һургуулияа түгэсхэжэ, үргэн харгыда гаража байһан нюдэндөө галтай үхибүүдтэ - саашадаа ерээдүй сагай эмшэн, сагдаа, сурбалжалагша, оршуулаг­ша, инженер, багша, дуушан гү - хүн бүхэндэнь амжалта хүсэжэ, эжы абынгаа һургаал даган, нютагайнгаа, арадайнгаа омогорхол болохыень хүсэнэб.

記者：ゲレルマ・ジグディルメエヴァによるインタビューより

Автор: Гэрэлма ЖИГДЫЛМЕЕВА хөөрэлдэбэ

【今後の方針】

格変化などのブリヤート語文法のまとまったweb教科書Burlang.Nom учебникが見つかった為、今度からはそちらを訳し適宜日本語話者向けに修正する形で文法を説明していこうと思います。

この教科書は、以前紹介したネット辞書と同じ運営元のようです。

記事に文法の説明を付与するのはこれで最後になります。

これ以降、記事にはそのトピックに関連する話題や文中の新出単語・熟語の紹介を付けていくことにします。

【属格②】属格に関する詳しい説明

以下はBurlang.Nom учебникのХамаанай падежのページを翻訳・日本人向けに修正したものです。

I. 属格は誰のものか、何のものかという問いに答えるものです。
　　хэнэй? юунэй? (誰の？何の?)
属格の接尾辞は以下のようになります。

1) -ай (-эн, -ой)：語尾の子音が1つまたは同音の子音が2つ連続した主格単語の語幹に接続します。 ただし、軟口蓋音のнと、前に子音のあるрは除きます。例:шэл – шэлэй (ガラスの);
хүн – хүнэй (人の);
бэшэг – бэшэгэй (手紙の);
класс – классай (クラスの);
театр – театрай (劇場の);
врач – врачай (医者の);
цех – цехэй (作業場の);
плащ – плащай (コートの)

2) -гай (-гэй, -гой)：語尾が①長母音や②アクセントを伴う母音である単語、③軟口蓋音の-я、④アクセントを伴う-е、アクセントを伴わない-ю、-у、⑤-э、-уя、アクセントを伴わない⑥-о、⑦-э(単語末の文字の前に何らかの母音がある場合)の語幹、そしてアクセントを伴わない-а、⑧-аяで終わる女性姓、⑨アクセントを伴わない-ияで終わる女性名に接続します。例:①будаа – будаагай (穀物の、米の);
②кино – киногой(映画の);
ан – ангай (野生動物の);
④шоссе – шоссегэй(高速道路の、街道の);
⑨Мария – Мариягай (マリヤの);
⑧Синьковская – Синьковскаягай (シニコフスカヤの);
⑥адажио – адажиогой(アダージョの);
⑦Хуанхэ – Хуанхэгэй(黄河の) 

3) -ын： 短母音の-а、-э、-о(短母音-эで終わる外来語、短母音-аで終わる女性姓は除く)、連続した2または3個の子音、-ыйで終わるもの、軟音記号ьもしくは-уと-иを除く母音が先行する短母音-яで終わる語幹と接続します。例:Вера – Верын (ヴェリの、信仰の);
хада – хадын (山の);
эрэ – эрын (雄の、男性の);
бодо – бодын (畜牛の);
пункт – пунктын (点の);
ремонт – ремонтын (修理の);
Буденный – Будённын (ブジョーンヌィ);
Тая – Таяын (タヤの);

4) -иин：アクセントを伴わない-и、-е、-я、-ий、-ияと軟音記号ьで終わる単語の後ろに使用します。例:хани – ханиин (友人の);
Тоидзе – Тоидзиин (トイゼの);
Таня – Таниин (ターニャの);
Василий – Василиин (ワシリーの);
Юлия – Юлиин (ユリヤの);
шинель – шинелиин (外套の、コートの);
Марья – Марьиин (マリヤの);

5) -н：二重母音、長母音-ыと-ииで終わる語幹の後ろと、アクセントを伴う-иで終わる外来語の後ろに使用します。

例:баабай – баабайн (父の);
бээлэй – бээлэйн (手袋);
хоолой – хоолойн (喉の);
харгы – харгын (道の);
турий – түриин (ブーツの);
такси – таксин(タクシーの);
жюри – жюрин(審査員の).

II. ブリヤート語の属格は以下の意味を表します。

　1. 人もしくは物に属していること

例:
баабайн бээлэй – 父の手袋;
ангай арһан – 獣の皮;
хадын хабсагай – 山の崖;

таксин жолоошо – タクシー運転手;
これらの組合せにおいて属格は、対象が誰に/何に属しているか、それが何の所有であるかを示します。

　2. 全体との関連

例:
гэрэй үүдэн – 家の扉;
аргамжын таһархай – ロープの切れ端.  

III. 文において、属格変化した名詞は通常修飾語となります。

例:
Намарай үдэр – 秋の日;
һургуулиин байшан – 学校の校舎.

名詞が他の名詞の前に置かれている場合、名詞は格語尾なしでも修飾語になることもあります。

例:
модон (дерево) стол – 木の机;
тумэр (железо) харгы (дорога) – 鉄道. 

 

IV. 後置詞に接続する際に属格を伴います。後置詞とは、文中の単語間の様々な関係表すの助詞です。後置詞は統制語の後ろに置かれ、特定の格の統制語を必要とします。ブリヤート語のいくつかの後置詞はロシア語の前置詞хажууда, дэргэдэ (около～/の近くに、возле/～の側に)、хойно, hyyлдэ (за/～の向こうに, после/～の後に)に相当します。
例: 
хэшээлэй һүүлдэ – 授業の後に; 
һургуулиин хажууда – 学校のわきで.